Dioksany i metale ciężkie

1,4-Dioksan (1,4-Dioxane) jest bezbarwną, lotną cieczą o słabym, eterycznym zapachu. Łatwo miesza się z wodą. Wykorzystywany jest w przemyśle chemicznym jako rozpuszczalnik. Czy dioksan jest niebezpieczny? Może powodować podrażnienia oczu i błon śluzowych nosa. W wysokich stężeniach powoduje uszkodzenia nerek i wątroby.

Dioksan klasyfikowany jest przez Międzynarodową Agencję ds. Badań nad Rakiem (IARC) w kategorii 2B, czyli o możliwym działaniu rakotwórczym dla ludzi. Działanie rakotwórcze na człowieka nie zostało potwierdzone (badania pracowników narażonych zawodowo na dioksan). Istnieją jednak badania na zwierzętach potwierdzające działanie rakotwórcze. Jak wskazuje Komitet Naukowy ds. Toksyczności, Ekotoksyczności i Środowiska (Scientific Committee on Toxicity, Ecotoxicity and the Environment), działanie rakotwórcze występuje jedynie w dużych dawkach (przy dużych stężeniach) dioksanu. Dioksan nie ma działania genotoksycznego. Nie kumuluje się w organizmie i jest szybko metabolizowany.

SKĄD SIĘ BIERZE DIOKSAN W KOSMETYKACH?

1,4-dioksan jest zakazany do stosowania w Europie. Jednak śladowe ilości dioksanu mogą się tworzyć przy otrzymywaniu niektórych składników kosmetyków jako zanieczyszczenie lub produkt uboczny. Śladowe ilości dioksanu mogą występować w substancjach pianotwórczych, detergentach, emulgatorach, zawierających w nazwach INCI: „-eth-”, „PEG-”, „-oxynol-”, „Polyethylene”, „Polyoxyethylene”. W niektórych przypadkach nie da się uniknąć śladowych ilości dioksanu nawet przy zastosowaniu najwyższych standardów produkcji. Ponieważ jednak dioksan jest substancją lotną (łatwo odparowuje), większość tej substancji może być łatwo usunięta w procesie produkcji składnika kosmetyku. W komponencie, który dodaje się do gotowego kosmetyku zostają jedynie śladowe ilości dioksanu. Nie stanowią one ryzyka dla zdrowia. Potwierdziła to m.in. amerykańska Food and Drug Administration. Ponadto, badania absorpcji przeznaskórkowej wykazały, że dioksan bardzo szybko odparowuje z powierzchni skóry, więc możliwość przedostania się go do organizmu po aplikacji kosmetyku jest znikoma. Ponieważ dioksan nie jest dodawany do kosmetyków celowo, nie jest więc wymieniany jako składnik na etykiecie kosmetyku.

Niektóre raporty publikowane przez organizacje aktywistyczne (np. Campaign for Safe Cosmetics) sugerują, że w kosmetykach, w tym w produktach do kąpieli przeznaczonych dla dzieci znajdują się “toksyczne chemikalia” (1,4-dioksan, formaldehyd). Te doniesienia mogą wzbudzać wśród konsumentów niepotrzebne obawy. Zgodnie ze stanowiskiem FDA dioksan zawarty w produktach kosmetycznych jako zanieczyszczenie nie stanowi ryzyka dla zdrowia.

METALE CIĘŻKIE W KOSMETYKACH

Określenie metale ciężkie jest nieprecyzyjne, co innego oznacza w chemii, w medycynie i języku potocznym. W chemii metale ciężkie określa się jako metale o gęstości większej od umownie przyjętej granicy, najczęściej określanej jako 4,5 g/cm³. Wiele znanych i obecnych w naszym organizmie lub stosowanych przez człowieka metali to metale ciężkie, np. ołów, kadm, chrom, miedź, cynk, uran, wolfram, a także metale szlachetne, w tym srebro, złoto, platyna, pallad.

Niektóre metale ciężkie, takie, jak cynk, miedź, czy żelazo są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. W naukach medycznych (i w potocznym znaczeniu) termin metale ciężkie stosowany jest zazwyczaj w odniesieniu do pierwiastków zaliczanych do metali ciężkich, które jednocześnie charakteryzują się wysoką toksycznością dla człowieka lub środowiska. Zaliczamy do nich przede wszystkim: arsen, kadm, ołów, rtęć, chrom i nikiel

Metale ciężkie występują naturalnie w środowisku. Poniższa tabela przedstawia naturalną zawartość metali ciężkich w skorupie ziemskiej:

CZY W KOSMETYKACH MOGĄ SIĘ ZNAJDOWAĆ METALE CIĘŻKIE?

Większość metali ciężkich i ich pochodnych jest zakazana do stosowania w kosmetykach. Na liście substancji niedozwolonych do stosowania w kosmetykach znajdują się:

• Arsen i wszystkie jego pochodne,
• Kadm i wszystkie jego pochodne,
• Ołów i wszystkie jego pochodne,
• Rtęć i wszystkie jej pochodne z wyjątkiem konserwantów wymienionych na liście konserwantów dozwolonych do stosowania w kosmetykach,
• Nikiel metaliczny i wiele jego pochodnych (więcej informacji w bazie CosIng)
• Chrom, kwas chromowy i szereg innych związków chromu (więcej informacji w bazie CosIng)

Ponieważ metale ciężkie są powszechne w środowisku naturalnym, śladowe ich ilości mogą występować jako zanieczyszczenia niektórych składników kosmetyków. Przepisy prawne UE nie regulują szczegółowo, jakie maksymalne ilości metali ciężkich są dozwolone. Jednak zgodnie z prawem każdy kosmetyk wprowadzany do obrotu musi być bezpieczny. Dlatego zawartość metali ciężkich uwzględniana jest podczas oceny bezpieczeństwa kosmetyku. Śladowe ilości metali ciężkich, jakie mogą być zawarte w kosmetykach nie stanowią ryzyka dla zdrowia.

Niektóre instytucje na świecie (US EPA, Health Canada czy WHO) określiły limity metali ciężkich, jakie można uznać za bezpieczne. Istnieje kilka związków metali ciężkich, których stosowanie w kosmetykach jest dozwolone przepisami prawa. Są to następujące substancje:

Konserwanty

• Timerosal (inaczej Tiomersal) – maksymalne dozwolone stężenie to 0,007% w przeliczeniu na rtęć. Związek ten może być stosowany wyłącznie w preparatach do makijażu i demakijażu. Produkt zawierający ten konserwant posiada oznaczenie: “Zawiera tiomersal”
• Związki fenylortęciowe – wówczas produkt posiada oznaczenie “Zawiera związki fenylortęciowe”, maksymalne dozwolone stężenie to 0,007% w przeliczeniu na rtęć.

Barwniki (pigmenty)

• CI 77288 oraz CI 77289 (Tritlenki Dichromu) – obydwa składniki są dozwolone pod warunkiem, że nie zawierają wolnych jonów chromu
• Acid Red 195 (kompleks chromu z kwasem organicznym) – może być stosowany tylko w produktach, które nie stykają się ze śluzówką

W pigmentach zawierających chrom nie są obecne wolne jony chromu, które odpowiadają za szkodliwe działanie. Pigmenty te charakteryzuje bardzo niska biodostępność (nie rozpuszczają się w wodzie, nie reagują z innymi związkami ani strukturami żywych organizmów, nie wnikają w skórę).

W przeszłości stosowanie konserwantów zawierających rtęć wynikało z faktu, że związki te są szczególnie efektywne w zapobieganiu zakażeniom kosmetyków bakteriami Pseudomonas. Infekcje oczu wywołane obecnością Pseudomonas mogą prowadzić do poważnych uszkodzeń oczu, łącznie ze ślepotą. Obecnie, ze względu na inne, równie skuteczne konserwanty tiomersal i inne konserwanty zawierające rtęć praktycznie nie są już stosowane w kosmetykach.

W sekcji Bezpieczeństwo stosowania szminek znajdziesz dodatkowe informacje na temat ołowiu jako zanieczyszczenia w szminkach.

CO SIĘ DZIEJE GDY NA RYNKU POJAWIA SIĘ KOSMETYK, KTÓRY ZAWIERA NIEDOZWOLONE METALE CIĘŻKIE?

Kosmetyki w całej Unii Europejskiej podlegają kontroli ze strony kompetentnych władz ds. zdrowia. Na przykład w Polsce, nadzór nad bezpieczeństwem kosmetyków, a tym samym zgodnością z przepisami ustawy o kosmetykach sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna.

Jeżeli podczas kontroli w którymkolwiek z krajów UE zostanie stwierdzone, że dany kosmetyk zawiera zagrażające zdrowiu konsumentów ilości metali ciężkich, produkt zgłaszany jest do europejskiego systemu Safety Gate (The Rapid Alert System for Non-Food Products, system szybkiego powiadamiania o produktach niebezpiecznych) Produkty, które zgłoszono do systemu RAPEX ze względu na dużą zawartość metali ciężkich (np. arsen: 18.8 (± 3.7) mg/kg, rtęć: 2.56%, ołów: 1747 mg) pochodziły spoza UE (Tajwan, Chiny, Pakistan., Kanada).