Kosmetyki przeznaczone dla dzieci poniżej 3 roku życia zwykle określane są mianem kosmetyków dla dzieci. Natomiast w przepisach prawa taka kategoria kosmetyków nie istnieje. Jest jednak art. 11 rozporządzenia dotyczącego produktów kosmetycznych, zgodnie z którym ocena bezpieczeństwa tych produktów musi uwzględniać szczególne cechy tej grupy.
Czy kosmetyki dla dzieci rzeczywiście różnią się od tych przeznaczonych dla osób dorosłych? Zwykle mają delikatniejsze i zupełnie inne zapachy, bardziej natłuszczające formuły i specyficzne składniki ze względu na cechy charakteryzujące niemowlęcą i dziecięcą skórę. Ponieważ muszą z powodzeniem przejść szczególną ocenę bezpieczeństwa, ich skład jest tak skomponowany, aby nie wywoływać podrażnień – zwykle w kosmetykach dla dzieci nie ma silnych detergentów, potencjalnych alergenów czy olejków eterycznych– po to, aby chronić delikatną skórę dziecka.
Skóra dziecka
Do trzeciego roku życia o skórze dziecka można myśleć jak o specyficznym typie skóry wrażliwej. Jej charakterystyczne cechy? Skłonność do podrażnień, zaczerwienień i silne reagowanie na czynniki zewnętrzne. Takie reakcje na skórze dziecka do 3 lat mogą wywołać nawet składniki, które nie są uznawane za drażniące. Wynikają one z różnic anatomicznych i fizjologicznych w porównaniu ze skórą dorosłego.
Przyjmuje się, że na kilogram wagi ciała dziecka przypada około 1,6-2,3 razy większa powierzchnia skóry, niż u dorosłego człowieka. Z tego właśnie powodu taka sama ilość kosmetyku zastosowana u dziecka oznacza wyższą ekspozycję na poszczególne składniki.
Ponadto skóra małego dziecka nie ma dobrze wykształconej bariery naskórkowej, więc przenikanie substancji może być znacznie wyższe niż u dorosłych. Naskórek u niemowląt jest cienki i słabiej przylega do skóry właściwej, więc łatwiej ulega uszkodzeniu, a płaszcz hydrolipidowy na powierzchni skóry dziecka jest słabiej wykształcony niż u dorosłego. Ponadto gruczoły potowe dziecka wydzielają mniej potu. A z wyjątkiem trzech pierwszych miesięcy życia dziecka aktywność gruczołów łojowych jest niska, co może zwiększać podatność na suchość skóry i podrażnienia. Co prawda u noworodków nie ma ryzyka alergii kontaktowej, ale wczesne narażenie na substancje chemiczne, które są alergenami, powoduje wzrost ryzyka występowania uczuleń.
Skóra dziecka wydziela mniej potu i sebum, więc zabrudzenia są na niej zupełnie inne niż u dorosłych. Mówiąc o skórze dzieci do lat 3, warto też wspomnieć, że specyficzne środowisko występuje w okolicach podpieluchowych.
Pielucha tworzy silną okluzję – ogranicza odparowanie wody. Efekt? Skóra w tym miejscu pęcznieje pod wilgotnym kompresem. To sprawia, że przenikanie substancji przez naskórek jest wówczas łatwiejsze. Mocz stanowi także dobrą pożywkę dla bakterii. Poza tym pod wpływem enzymów bakteryjnych mocznik jest rozkładany do amoniaku, który alkalizuje rozpulchnioną wilgotnym kompresem skórę. Nic dziwnego, że ma ona skłonność do ulegania podrażnieniom.
Pielęgnacja skóry dziecka
Biorąc pod uwagę wszystkie wymienione w poprzednim akapicie czynniki, pielęgnacja małego dziecka wymaga stosowania innych kosmetyków. Każdy produkt zanim trafi na rynek jest poddawany ocenie bezpieczeństwa (safety assessment). Dopiero gdy przejdzie ją pozytywnie, znajduje się w sprzedaży. Ocena bezpieczeństwa kosmetyków dla dzieci uwzględnia szczególnie cechy anatomii i funkcjonowania dziecięcej skóry, a także specyficzne warunki, jakie na niej panują, zwłaszcza w okolicach podpieluchowych.
Jakie są najważniejsze elementy związane z pielęgnacją skóry dziecka?
- Powinna się ona opierać na wzmocnieniu bariery naskórkowej, która ogranicza nadmierną utratę wody i rozwój mikroorganizmów, a także łagodzi podrażnienia i zmniejsza tarcie skóry o ubranie czy pieluszkę.
- Kolejną kwestią jest to, aby zawierała ograniczoną liczbę składników o wysokiej czystości. Nie przenikają one przez naskórek, są stabilne chemicznie i mikrobiologicznie.
Kosmetyki dla dzieci nie zawierają składników o możliwym działaniu drażniącym lub uczulającym (np. kompozycje zapachowe są specjalnie dobrane, delikatniejsze i stosowane w niewielkich ilościach). Natomiast często są one wzbogacone o składniki o działaniu łagodzącym podrażnienia (Allantoin, Panthenol). Zgodnie z przepisami prawa niektóre składniki, jak kwas salicylowy, kwas borowy i borany nie mogą być stosowane w preparatach dla dzieci poniżej 3 lat.
Kosmetyki dla dzieci – kategorie
Do najważniejszych kategorii kosmetyków dla dzieci należą:
- produkty do mycia,
- oczyszczająco-pielęgnacyjne,
- a także pielęgnacyjne i ochronne.
Preparaty myjące dla dzieci powinny w jak najmniejszym stopniu odtłuszczać skórę, a substancje, które zawierają, nie powinny przenikać w głąb skóry. Najczęściej można w nich spotkać łagodne składniki myjące, np. Sodium Myreth Sulfate, Cocamidopropyl Beatine. Niestety popularne mydła, które są znane i stosowane od lat ze względu na profil toksykologiczny, mogą podwyższać pH skóry dziecka. Często preparaty do mycia skóry dziecka zawierają dodatkowe substancje łagodzące i renatłuszczające (m.in. emolienty).
Oliwki dla dzieci nie mogą mieć właściwości drażniących ani zawierać składników o działaniu drażniącym. Powód? Pozostają na skórze przez dość długi czas. Dlatego w składzie oliwek dziecięcych rzadko można znaleźć oleje roślinne, ponieważ większość z nich jest podatna na utlenianie. A produkty utleniania olejów mogą mieć działanie drażniące. Oliwki są bezpieczne pod względem mikrobiologicznym. Nie zawierają wody, więc nie są pożywką dla mikroorganizmów. Natomiast oliwki usuwają zanieczyszczenia lipofilowe, a nie usuwają hydrofilowych (potu, moczu), więc nie spełniają wszystkich potrzeb związanych z oczyszczaniem skóry dziecka. Zwykle oliwki dla dzieci oparte są na oleju parafinowym
Zasypki i pudry stosowane w okolicach podpieluszkowych ułatwiają poślizg i chłoną wilgoć. Najczęściej stosuje się do ich tworzenia takie surowce jak talk, kaolin, krzemiany (np. ziemia okrzemkowa), modyfikowaną skrobię, a także tlenek cynku, który wykazuje również działanie bakteriostatyczne.
Preparaty promieniochronne chronią delikatną skórę małego dziecka przed szkodliwym działaniem słońca. Ich skład jednak różni się zwykle od preparatów dla dorosłych. Najczęściej w produktach ochronnych dla dzieci stosuje się filtry fizyczne, czyli ditlenek tytanu (Titanium Dioxide), które działają w zakresie promieniowania UVB, a tylko częściowo UVA. Aby uzyskać szersze spektrum ochrony, stosuje się tzw. filtry chemiczne. Skład produktów promieniochronnych dla dzieci jest skrupulatnie dobierany pod kątem skuteczności ochrony i bezpieczeństwa kosmetyku dla ich zdrowia.